Γλωσσάρι όρων 1ου κεφαλαίου - Πανελλαδικές εξετάσεις - Κοινωνιολογία

 Λεμονιά Ελένη Μαλκογιώργου, Κοινωνιολόγος

Αλληλεπίδραση	Η δραστηριότητα που αναπτύσσεται μεταξύ δύο ή περισσότερων προσώπων κατά την οποία ο καθένας δρα (ενεργεί προς την κατεύθυνση του άλλου ή των άλλων) με βάση την εκδηλούμενη ή προσδοκώμενη αντίδραση του άλλου.
Εποικοδόμημα	Σύμφωνα με τον Μαρξ είναι οι κοινωνικές, πολιτικές κι πνευματικές διαδικασίες της κοινωνίας, οι οποίες καθορίζονται από τον εκάστοτε τρόπο παραγωγής, δηλαδή από την οικονομική βάση.
Ιδεατοί τύποι	Έννοιες που καταγράφουν το νόημα της δράσης. Ο ερευνητής κατασκευάζει τους ιδεατούς τύπους και τους αξιοποιεί ως εργαλεία για την κατανόηση των πραγματικών κοινωνικών πράξεων αλλά και των κοινωνικών φαινομένων και διαδικασιών.
Κοινωνική αλληλεγγύη	Είναι η έκφραση της κοινωνικής συνοχής των μελών μιας κοινωνίας.
Κοινωνιολογική φαντασία	Η ικανότητα των ατόμων να συνδέουν αυτό που συμβαίνει στην προσωπική τους ζωή με τα ιστορικά και κοινωνικά γεγονότα. Αυτή η σύνδεση επιτυγχάνεται, όταν μπορέσουμε να σκεφτούμε τον εαυτό μας από κάποια απόσταση, όταν τον παρατηρήσουμε έξω από την καθημερινή μας ρουτίνα (Μιλς).
Μηχανική αλληλεγγύη	Σημαίνει τη μεγάλη κοινωνική ομοιομορφία, συνοχή και συναίνεση γύρω από αξίες και πεποιθήσεις. Εκδηλώνεται με την πίεση για υπακοή στους κανόνες και τη μεγάλη εξάρτηση από την παράδοση και την οικογένεια. Σύμφωνα με τον Ντυρκέμ χαρακτηρίζει τις προβιομηχανικές κοινωνίες.
Οικονομική βάση	Σύμφωνα με τον Μαρξ  ο εκάστοτε τρόπος παραγωγής κάθε κοινωνίας.
Οργανική αλληλεγγύη	Βασίζεται στον υψηλό καταμερισμό εργασίας ανάμεσα σε εξειδικευμένους ρόλους, ο οποίος ωθεί τα μέλη των κοινωνιών στην αλληλεξάρτηση και στην ανταλλαγή αγαθών και υπηρεσιών. Σύμφωνα με τον Ντυρκέμ, χαρακτηρίζει τις βιομηχανικές κοινωνίες.
Σημαντικοί άλλοι	Θεωρούνται όλα τα άτομα που επηρεάζουν περισσότερο την αυτό- εικόνα και τη συμπεριφορά μας και τα οποία είναι συγκεκριμένα πρόσωπα του περιβάλλοντός μας.
Συλλογική συνείδηση	Το σύνολο των αξιών και των κανόνων που συγκροτεί και διακρίνει μια κοινωνία και καθορίζει τη συμπεριφορά των μελών της.
Σύστημα	Πλέγμα διάφορων σχέσεων οι οποίες τείνουν προς την σταθερότητα και την ισορροπία, κατά τον Πάρσονς.
Ταξική πάλη	Η ιστορία κάθε κοινωνίας είναι η ιστορία των κοινωνικών συγκρούσεων και της πάλης των τάξεων (Μαρξ).
Υπεραξία	Οι μισθοί των εργατών δεν αντιστοιχούν στην πλήρη αξία των αγαθών που παράγουν. Ένα μέρος του εργάσιμου χρόνου τους αντιστοιχεί στην παραγωγή αγαθών ίσης αξίας με τις δαπάνες των δικών τους αναγκών συντήρησης (ελάχιστος μισθός). Τα αγαθά που παράγουν στον υπόλοιπο εργάσιμο χρόνο τους αντιστοιχούν στην επιπλέον αξία, δηλαδή στην υπεραξία, την οποία ιδιοποιούνται οι καπιταλιστές με τη μορφή του κέρδους (Μαρξ).